Fonksiyon Öteleme Kaçıncı Sınıf?
Matematik derslerinde sıkça karşılaştığımız bir terim olan fonksiyon öteleme, aslında sadece sayılar ve denklemlerle ilgili bir kavram değil. Bu kavram, toplumsal yapılar, çeşitlilik ve sosyal adaletle de bağlantılı bir şekilde ele alınabilir. “Fonksiyon öteleme kaçıncı sınıf?” sorusunu gündelik yaşamla ilişkilendirerek, toplumda farklı grupların nasıl etkilendiğine dair bir bakış açısı sunmak istiyorum.
Fonksiyon Öteleme Nedir ve Günlük Hayatla İlişkisi
Fonksiyon öteleme, matematiksel bir kavram olarak, bir fonksiyonun grafik üzerinde bir doğrultuda kaydırılmasını ifade eder. Yani, bir fonksiyonun her noktası belli bir miktarda ötelendiğinde, fonksiyonun tüm grafiği, belirli bir eksende kaymış olur. Ancak bu terimi toplumsal düzlemde düşündüğümüzde, benzer bir şekilde sosyal yapının, farklı gruplara yönelik olarak nasıl “öteleme” gerçekleştirdiğini görmek mümkün.
Düşünsenize; bir mahallede, okulda, işyerinde ya da toplu taşımada her gün karşılaştığınız insanları. Toplumda bazı gruplar, kendi varlıklarını sürdürürken öteleme yaşarken, bazılarıysa toplumsal sistemin merkezine oturtulmuş durumda. Yani, bazı insanlar sosyal düzeyde daha fazla yer bulurken, diğerleri sürekli olarak ötelendikçe daha geri planda kalıyor.
Toplumsal Cinsiyet ve Fonksiyon Öteleme
Sosyal hayatımızda, bir bireyin cinsiyeti, onun deneyimlerini ve toplumsal hayatta karşılaştığı engelleri doğrudan etkiler. İstanbul gibi büyük bir şehirde, toplumsal cinsiyetin yarattığı farkları her gün görmeniz mümkün. Toplu taşımada, sabah işe giderken bir kadının daha dar alanlarda sıkışıp kalması, bir erkeğin ise daha rahat bir şekilde hareket edebilmesi, aslında sosyal ötelemenin en basit örneklerinden biridir.
Bir kadının, işyerinde ya da sokakta güvenliğini hissetmesi, çoğu zaman bir erkeğin hissettiği kadar kolay olmaz. Toplumun, kadının alanını daraltması, ona biçilen sosyal roller ve beklentiler, fonksiyon öteleme kavramıyla paralel şekilde işlev görüyor. Bu da kadınların daha az fırsata sahip olmalarına yol açabiliyor. Bu noktada, fonksiyon öteleme kavramı, aslında toplumdaki bireylerin sınıflarını, etnik kökenlerini ve cinsiyetlerini belirleyerek, eşit olmayan bir düzende yaşamalarına neden oluyor.
Çeşitlilik ve Sosyal Adalet
Çeşitlilik, toplumdaki farklı kimliklerin, etnik kökenlerin, inançların ve yaşam biçimlerinin bir arada var olduğu bir durumu ifade eder. Ancak bu çeşitliliği gerçek anlamda kucaklamak, toplumsal adaletin sağlanmasıyla doğrudan ilişkilidir. Bu da, bir grup insanın toplumsal ve ekonomik olarak “öteleme” yaşamasıyla karşı karşıya kalmaması için mücadele edilmesi gerektiği anlamına gelir.
Örneğin, İstanbul’da bir sivil toplum kuruluşunda çalışan biri olarak, her gün farklı grupların yaşadığı zorlukları gözlemliyorum. Eğitim, sağlık ve iş dünyasında fırsat eşitsizliği, yoksulluk ve etnik köken gibi faktörler, insanların toplumda daha geri planda kalmalarına neden olabiliyor. Bu da, bazen bir bireyin kendi potansiyelini tam anlamıyla gerçekleştirmesini engelliyor.
Toplumun farklı kesimlerinden gelen insanların sosyal yaşamda eşit fırsatlara sahip olmaması, bir nevi fonksiyon ötelemesi gibidir. Her birey bir şekilde, sosyal ve ekonomik düzeyde farklı bir “sınıfta” yer alıyor. Yüksek gelirli bireyler genellikle daha fazla fırsata sahipken, düşük gelirli ve marjinalleşmiş gruplar, her alanda ötelendikçe daha da geriye düşüyor.
Sokakta, Toplu Taşımada ve İşyerinde Öteleme
Günlük yaşamda, her birimizin karşılaştığı çeşitli toplumsal öteleme durumları var. İstanbul’un kalabalık sokaklarında, sabah işe giderken sıklıkla gözlemlediğim bir durum var. Kadınlar, kalabalık ve tıka basa dolu otobüslerde genellikle daha fazla yer bulmakta zorlanıyor. Erkekler, çok daha rahat bir şekilde hareket edebiliyor. Aynı şekilde, yaşlı bireyler ya da engelli vatandaşlar da toplu taşımada sıklıkla dışlanıyor ya da yer bulmakta zorlanıyor. Bu durum, aslında bir çeşit sosyal öteleme; bir grup daha görünürken, diğerleri geriye itiliyor.
İşyerinde de benzer bir durum söz konusu. Çeşitli sosyal gruplardan gelen bireyler arasında fırsat eşitsizliği açık bir şekilde gözlemlenebiliyor. Kadınlar, erkekler kadar terfi etmekte ya da liderlik pozisyonlarına gelmekte zorlanabiliyorlar. Özellikle çocuk bakımı gibi sorumluluklar kadınların iş yaşamında daha fazla engelle karşılaşmasına neden oluyor. Bir kadının işyerinde aynı pozisyona gelmesi, aynı fırsatlara sahip olması için daha fazla mücadele etmesi gerekebiliyor. Bu da onun, tıpkı bir fonksiyon gibi, “ötelemesine” sebep oluyor.
Sonuç: Toplumsal Dönüşüm İçin Adımlar
Fonksiyon öteleme kavramı, toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve sosyal adalet perspektifinden bakıldığında, aslında toplumun çok farklı alanlarında kendini gösteriyor. Bireylerin daha eşit fırsatlar elde edebilmesi ve her birinin potansiyelini en iyi şekilde kullanabilmesi için, toplumsal yapıyı değiştirecek adımlar atılmalıdır. Eğitimde fırsat eşitsizliği, iş hayatındaki cinsiyet ayrımcılığı ve sosyal adaletsizlik gibi konularda atılacak her adım, bu ötelemenin ortadan kaldırılmasına katkı sağlayacaktır.
Günlük yaşamda bu tür öteleme durumlarını daha fazla fark etmek, toplumsal yapıyı anlamamıza ve sosyal adaletin sağlanması adına daha bilinçli adımlar atmamıza yardımcı olur.